Αναστασίου Στεφάνου, επιθεωρητού αναδασώσεων, «1932»
αναδημοσίευση αποσπασμάτων από το περιοδικό Διιπετές, τεύχος 12
Θρησκευτικός σεβασμός των αρχαίων προγόνων μας προς τα δάση
Κατά την αρχαιοτάτην εποχήν, δηλαδή προ των χρόνων του Μυκηναϊκού πολιτισμού, η Ελλάς ήτο καθ'όλην αυτής την έκτασιν κατάφυτος από δάση, τα οποία εξηπλούντο γραφικώς από των υπηλοτέρων κορυφών των ορέων της, μέχρι της παραλίας της θαλάσσης. Η Ελλάς υπήρξεν ο κατ'εξοχήν τόπος της γεννήσεως των αβρών εκείνων μυθικών υπάρξεων, των ωραιοτάτων και χαριτωμένων Νυμφών, αι οποίαι εγεννώντο από των δένδρων, των δασών, των δρυμών και των αλσών και εκαλούντο Δρυάδες, Αμαδρυάδες, Δρυμοχαρείς, Ορειάδες, Λιγύμολποι, Ορεσκώοι, Ορεσσίγονοι, Πετραίαι, Υλυωροί, Ναπαίαι κλπ.
Ο Παυσανίας λέγει ότι «αι νύμφαι τω αρχαίω λόγω των ποιητών εφύοντο από των άλλων δένδρων και μάλιστα από των δρυών». Ού μόνον δε τούτο, αλλά και εν εκάστω σχεδόν δένδρω επιστεύετο συγκατοικούσα μετ'αυτού συγγενωμένη και αποθνήσκουσα και μια νύμφη, και δια τούτο έκαστον περίπου δένδρον εθεωρείτο ιερόν και επροστατεύετο, εφ'όσον η ανάγκη και η παραφορά δεν εκυριάρχουν.
Πολλαχού, λέγεται, ότι ηκούσθη ο θρήνος και ο γοπετός των Νυμφών, όταν κατεκόπτοντο τα δένδρα αυτών, ενώ αλλαχού βεβαιωούται ότι μία Αμαδρυάς εγένετο οικεία και αντήμειψε δια του έρωτος αυτής τον Αρκάν, διότι ούτος το δένδρον της κινδυνεύον να παρασυρθή υπό του χειμάρρου δια προχώματος τινός επροστάτευσε και έσωσεν. Αλλού πάλιν αναφέρεται, ότι ο νεαρός Θετταλών ηγεμών Ερυσίχθων, ετιμωρήθη με ακράτητον βουλιμίαν παρά της Θεάς Δήμητρος, διότι ετόλμησε να κόψη το άλσος αυτής, ίνα εξ αυτού κατασκευάση αίθουσαν συμποσίων.
Αλλ' ο κατ'εξοχήν Θεός των δρυμώνων και των φαράγγων, των ορέων και των αλσών ήτο ο τραγόπους και κερασφόρος Αρκαδικός Θεός Παν, τέκνον του Θεού Ερμού και της Δρυοπίδος Νύμφης. Ο Θεός Παν υπήρξεν ο χαρίεις Θεός των δασικών και ποιμενικών πληθυσμών, τον οποίον ωνόμαζον κύριον των δασών και αγελών «της ύλης, κύριον Θεόν νόμιον». Ο ίδιος ο Θεός Παν κατασκευάσας αυλητικόν όργανον, την ρεμβώδη σύριγγα, έθελξε δι' αυτής την Νύμφην Πίτυν, την οποίαν ο περιφρονηθείς αντεραστής Βορρέας συνέτριψεν επί των βράχων, από των οποίων ανέθαλλε το μαγευτικόν εκείνο δένδρον, εξ ού μετά νέας πικρίας έκοψε στέφανον ο Θεός Παν.
Εν γένει ο σεβασμός των αρχαίων Ελλήνων, προς τα ιερά άλση ήτο τοιούτος, ώστε από των δένδρων τούτων δεν ήτο επιτετραμμένον ν' αφαιρεθώσιν ούτε κλάδοι, ούτε τα καταπέσοντα φύλλα, ακόμη δε περισσότερον απηγορεύετο και η κοπή τούτων.
Αλλαχού, ως π.χ. εν Τεγέα, παρά το ιερόν της Αλέας Αθηνάς, ανευρίσκομεν επιγραφήν, καθ' ην εις το παρακείμενον άλσος απηγορεύετο και η βοσκή, και μόνον ο ιερεύς εδικαιούτο να βόσκη εντός του άλσους 20 πρόβατα, εν ζεύγος βοών και μίαν αίγα.
Ωσαύτως μια πλαξ η οποία ανευρέθη προ ετών παρά το Πύργον της Αμαλίας, περιέχει ένα αφορισμόν του ιερέως του Θεού Απόλλωνος εντελλομένου το «μη κόπτειν το ιερόν του Απόλλωνος άλσος, μηδέ αφαιρείν τα ξύλα».
Κατά τους μετά Χριστόν χρόνους, ήτοι κατά τους χρόνους της Ρωμαϊκής εποχής, της Βυζαντινής και Φραγκοκρατίας, των τελευταίων χρόνων των Βυζαντινών και της Τουρκοκρατίας μέχρι της Ελληνικής επαναστάσεως, ήτοι κατά την εποχήν του σκότους, η ιστορία δυστυχώς δεν κατώρθωσε μέχρι σήμερον να επιχύση αρκετόν φως και να εξερευνήση τους σκοτεινούς τούτους των επιδρομών χρόνους, ούτε ιστορικώς, πολύ δε περισσότερον από δασικής εξελίξεως.
Εξόντωσις του Ελληνικού δάσους από της Ελληνικής επαναστάσεως και εντεύθεν
Από της Ελληνικής όμως επαναστάσεως και εντεύθεν εισερχόμεθα εις μιαν νεά περίοδον της πραγματικής εξοντώσεως των Ελληνικών δασών. Αληθώς από της εποχής αυτής με την τελείαν ερήμωσιν της χώρας αφ' ενός (καταστροφή πόλεων, χωρίων κλπ) και την οικοδομησίμου τεχνικώς χρησιμοποιησίμου και καυσίμου ύλης, απητούντο κατ' έτος, προς κάλυψιν των πολλαπλών αναγκών των κατοίκων. Η αύξησις του πληθυσμού προκαλεί νέας ανάγκας, χάρις των οποίων, μετά την κατάκτησιν της γης εχρειάζετο να κατακτηθή η θάλασσα. Τα δάση παρείχον και τα προς τούτο μέσα. Και όχι μόνον τούτο, αλλά και αι πυρκαιαί , εκχερσώσεις και αι βοσκαί, υπερέβησαν τα όρια του πρέποντος και επεξετάθησαν επί καθαρώς απολύτων δασικών εκτάσεων, επί των οποίων τα μεγαλύτερα εισοδήματα μας προσφέρει το δάσος.
Προσεβλήθησαν άρα τα δάση εξ όλων των πλευρών και δι όλων των μέσων. Τι επέγεινεν όμως η αρχαία προς τα δάση λατρεία και ο θρησκευτικός σεβασμός, τον οποίον έτρεφον οι ημέτεροι πρόγονοι και τον οποίον μαρτυρεί η ιστορία;
Δυστυχώς δεν εκληροδοτήθη εις ημάς, διότι τα ημετέρα ήθη πολύ απεμακρύνθησαν των προγονικών. Οι θρησκευτικοί δεσμοί των αρχαίων από πολλού διερρήχθησαν, οι δε δεσμοί, δι ων συνέδεσεν η φύσις την ευδαιμονίαν των ανθρώπων μετά της υπάρξεως δασών, έπαυσαν όντες τοιούτοι. Το δένδρον δεν προσωποποιείται πλέον ως νύμφη, δεν παρίσταται πλέον εις το όμμα του νεωτέρου θετικιστού, ως μετέχον της λύπης και της χαράς ημών...
Ωφελιμότης των δασών
Η συναίσθησης του καλού είναι έμφυτος εις τον άνθρωπον. Το καλόν όμως επιδρά εις την ψυχήν του ανθρώπου, όχι μόνον όταν παρουσιάζεται ως αποτέλεσμα τέχνης, αλλά κυρίως, όταν η φύσις αποκαλύπτει εις αυτόν το ακένωτον ταμείον των φυσικών καλλονών αυτής. Εκεί, όπου ο πολιτισμός εξελέπτυνε το πνεύμα και μια μακροχρόνιος καλλιέργεια διέπλασε ψυχάς ευαισθήτους, η αντίληψις του ωραίου κερδίζει πάντοτε έδαφος.
Ο αρχαίος Έλλην, όστις ήτο εις θέσιν να διαγνώση την αρμονίαν των καμπυλών του Παρθενώνος, ίστατο με βαθύ αίσθημα θαυμασμού προ μιας συνδεδρίας. Και αυτάς τας νήσους των Μακάρων εφαντάζοντο τότε πλήρεις αλσών, στολισμένων με τα ωραιοτέρα άνθη και φυτά και τον Άδην ακόμη δεν ηδύνατο να νοήσωσι γυμνόν από βλαστήσεως. Οι ασφόδελοι, φυτά ανάλογα προς την ζοφεράν και θλιμμένην όψιν των τόπων, εις τους οποίους εβλάστανον, έπρεπε να παρηγορούν τους νεκρούς !!
Αλλ' ας έλθωμεν εις την πραγματικότητα «ένας λαός υψώνεται άμα δείξη πως δεν φοβάται την αλήθεια». Σήμερον, παρ' ημίν εκτάσεις ολοπράσινες και γελαστές καταβροχθίζονται κάθε χρόνο άπληστα από τις πυρκαϊές και τους εμπρησμούς. Το Χαρβάτι, η Ραπεντόσσα, το Κακοσάλεσι, η Μαλακάσα, το Τατόϊ όλα γύρω την Αθήνα, ο Πάρνων, η Οίτη, η Θάσος, τα δάση της Κορινθίας και των Πατρών, το ένα μετά το άλλο όλα γίνονται στάχτη και αποκαΐδια.
Ιδού και ο απολογισμός της τελευταίας διετίας κατά την επίσημον στατιστικήν του Υπουργείου: έτος 1931 εκάησαν δάση δημόσια 69,000 στρέμ., ιδιωτικά 126,000 στρέμ., έτος 1932 εκάησαν δάση δημόσια 100,000 στρέμ., δάση ιδιωτικά 50,000 στρέμ., χωρίς να φυτευθή εις αυτάς τας εκτάσεις, όπου εκάησαν, εκτός του Τατοΐου, ούτε δενδράκι και χωρίς τουλάχιστον να μείνει η φύσις ήσυχη από την γίδα και το αλέτρι δια να συμπληρώση τα κενά μοναχή της !!
Και όμως! Όταν προ λίγων ετών εσημειώθησαν μεγάλοι πυρκαϊαί εις την μεσημβρινήν Γαλλίαν, σοφός καθηγητής εξεστράτευσεν από τας στήλας των εφημερίδων και απέδειξεν ότι, η παρακμή των λαών εις την ιστορίαν οφείλεται εις την καταστροφήν των δασών και την αποψίλωσιν της γης. Φαλακρά χώρα θα πη μαρασμός της γεωργίας, υποβιβασμός του επιπέδου της υγείας, ξεραίλα, ερημιά, κατάπτωσις... Και αυτά ελέγοντο σε μια χώρα πράσινη, σαν και την Γαλλίαν.
Η προσαρμογή και η υποταγή εις τον φυσικόν νόμον άγει προς χαράν και ευδαιμονίαν. Τουναντίον η παραβίασις αυτού οδηγεί ασφαλώς εις την δυστυχίαν και τον θάνατον. Αδιαφιλονίκητος απόδειξις είνια αι κατ' έτος παρ' ημίν δοκιμασαίαι. Το μέχρι σήμερον εξοντωθέν Ελληνικόν δάσος εξαπολύει κατ' έτος την φοβεράν, αλλά και δικαίαν αυτού οργήν και εντός ολίγων ημερών κατακλυσμοί υδάτων μεταβάλλουν εις θάλασσας τας ευφορωτάτας των πεδιάδων. Όταν προ τριετίας συνέβησαν αι τρομεραί δοκιμασίαι της Γαλλίας, οι ειδικοί εξηκρίβωσαν ότι, τα γενικώτερα και βαθύτερα αίτια της καταστροφής οφείλονται εις την οργήν του δάσους. Ο τότε πρωθυπουργός της Γαλλίας διεκήρυξεν από της Βουλής ότι: «η Γαλλία κινδυνεύει εξ αιτίας της καταστροφής των δασών της».
Η ειδική υπηρεσία, οι σύλλογοι, οι επιστήμονες έρριψαν το σύνθημα της στραυροφορίας υπέρ του Γαλλικού δάσους, τονιζοντας την ανάγκη να εγκαταλειφθούν τα ημίμετρα. Αι 130,000 στρέμ., αίτινες ανεδασούντο κατ' έτος, ηυξήθησαν εις 500,000 στρέμ.
Ιδού και τα αναδασωτικά έργα της πατρίδος ημών, από της συστάσεως του Ελληνικού κράτους μέχρι σήμερον. Ανεδασώθησαν τεχνικώς 3,000 στρέμ. πέριξ και εντός των Αθηνών και 2,000 στρέμ. πέριξ των πόλεων εις την λοιπήν επικράτειαν, ήτοι εν συνόλω 5,000 στρέμ. εντός 100 ετών !!!!! Ίνα όμως μορφώσητε σαφή ιδέαν της αναδασωτικής κινήσεως και των λοιπών Βαλκανίων αναφέρω περίληψην των σχετικών εγγράφων των πρεσβευτών μας, ληφθέντων μόλις προ δύο μηνών. Η Βουλγαρία εδαπάνησε κατά το παρελθόν έτος 1931 εις έργα αναδασώσεων 13,000,000 δραχμάς και 6,500 άμισθα ημερομίσθια στρατιωτών και εφύτευσεν 65,000,000 φυτά. Η Γιουγκοσλαβία, κατά το αυτό έτος, εδαπάνησεν 28,000,000 δραχμάς και εφύτευσεν 98,000,000 φυτά. Η Ρουμανία 42,000,000 δραχμάς και εφύτευσεν 176,000,000 φυτά. Η Ελλάς 524,000 δραχμάς και διένειμε 4,000,000 φυτά !!!
Αυτή η καταστροφή του Ελληνικού δάσους, είναι σαν να αποκαλύπτη χτυπητά, ζωντανά το νόημα όλης της ομαδικής μας ζωής. Καίμε τα πάγαια κεφάλαιά μας για το κέρδος της στιγμής. Ζούμε δαπάναις του μέλλοντος. Ο γεωργός τα ξεριζώνει για προσωρινή καλλιέργεια, ο τσοπάνος τα καίει για λίγη βοσκή, ο ξυλάς και ο οδοιπόρος τα ριμάζουν για τας ευκολίας των.
Ο Ρωμηός καταστρέφει το δάσος, διότι ανήκει εις το σύνολον, και κάθε πράγμα που ανήκει εις το σύνολον δια τον Έλληνα δεν ανήκει σε κανέναν. Το δάσος το θεωρεί res nullius, κοινόν αγαθόν, του οποίου καθείς δύναται να κάμη ελευθέραν χρήσιν.
Το Ελληνικόν δάσος θα σωθή, αν ξυπνήση εις την κοινωνία μας η πίστις εις την ωφελιμότητά του, εις την ωμορφιά του καθώς και εις την χρησιμότητά του. Είναι ανάγκη να κινηθεί η δημοσία γνώμη υπέρ της Ελληνικής χλωρίδος.
Σημείωση:
Για την αθλιοτάτη κατάσταση που επικρατεί στις μέρες μας διαβάζουμε από τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας:
- Το 1991 κάηκαν 235.737 στρέμματα και αναδασώθηκαν τα 42.829.
- Το 1999 κάηκαν 190.400 στρέμματα και αναδασώθηκαν τα 25.835.
- Το 2000 κάηκαν 1.619.572 στρέμματα και αναδασώθηκαν μόνο 14.916 στρέμματα, δηλαδή λιγότερο από 1% !!!!!!!!!!!!!!!
